Igl uclaun da Mumpé Medel

Nies vitg Mustér, ses uclauns e sias uclivas da Guglielm Gadola, FP nr. 2, 1961

Naven da Mustér e ses vitgets menava da sias uras pliras vias entochen egl uclaun de Mumpé-M. La via imperiala havein nus menzionau. Lezza menava da s. Gada vi a Cuflons e leu tut agradsi, entochen s. Valentin. La secunda veglia entschavevi a Buretsch, mavi vi da sum giu e dellas teissas plauncas si a Ragisch e leu vinavon atras Mumpé. Da quella vesan ins strusch fastitgs pli; la tiarza mavi puspei da Cuflons agradsi e vinavon, la quarta ei stau quella da Chischlatsch, baghegiada 1900 naven dalla via nova dil Lucmagn. Muort sia aulta montada e ses dus anetgs e malsegirs carrauns, han ins schau ir sut ella ualti baul ed allura construiu la quarta, 1915—18, naven dalla Punt-Fontanivas encunter Scaleglia, che meina entochen si demaneivel de Crusch, per leu vegnir unida cun la vedra de Chischlatsch . . . Tontas vias ein mo de capir, sehe nus savein ch’il Crest de Mumpé -M. ei aults (1302 m sur m., Fontanivas strusch 1100) ed il terren da Crusch e Ragisch engiu ualti smulus.

Sche nus ponderein che Ragisch, ual sut Mumpé-M. existeva gia avon 1377 (sin fundament che Ragisch, ual sut Mumpé-M existeva gia avon duas casas; ina berschada giu circa 1830 e l’autra vegnida transportada 1885 a Caprau (il pot Str. Giachen Desax habitava en quella), sch’astgein nus quintar che Mumpé-Medel ual su. «cun sia antiquissima susta», sco la tradiziun vul saver, existevi segiramein dal medem temps, sche buca gia ditg avon.

Mo ussa lein nus finalmein far ina viseta agl uclaun sez. Nus prendein la via vedra de Cuflons ed arrivein — suenter ina suada — orasi sil tgiembel, osum il qual la caplutta de s. Valentin stat en tuttas auras e fa ruasseivlamein guardia sur la vasta contrada dal Cuolm Davi al Scopi e dal Muraun al Tumbiv. Nus essan a Summa-Crusch.

Sper la caplutta stattan aunc duas veglias casas lenn. Quei ei la part giudem dil vitget. In tschancun plinensi sesanfla la secunda part dil vitg: «Vin Gassa». Avon zatgei decennis steva leu la pli veglia casa de Mumpé-M. ed aunc duas autras; ussa stat leu mo ina pli, las duas autras ein vegnidas translocadas vi Mustér. Cheu era il stavel de cauras e nuorsas pil temps de pastur ed in auter plaz cun ina partida «hettas» de cauras, nua ch’ils vischins siaran en ellas la notg, aschia ch’il cavrer sa sez schar ora ellas la damaun, cura ch’el va silla pastira dell’alp Pazzola. In pass plinensi sesanfla la tiarza part dil vitg. Quella dumbrava (1936) 8 casas-lenn, 6 dublas e duas semplas; ina casa de scola baghegiada 1888, in pistregn ed ina cascharia communabla; dapli 8 hazers clavaus. Quella part dil vitg ei oz 125 onns veglia!

Igl onn 1920 habitavan 17 famiglias cun 80 persunas a Mumpé-M. Deno dus, treis tuts che fagevan il pur e fuvan aschilunsch cuntents e ventireivels de lur sort, malgrad enqual crusch. Las schlateinas eran las sequentas avon 40 onns:

M a n e t s c h, che darivan da neuenneu da Mumpé-M; S c h m e d s che vegnan or da Tujetsch; C a n d i n a s, derivonts da Surrein-Sumvitg, serasai oz ad Acletta, Segnas ed egl jester; J a c o m e t, ina dellas pli veglias famiglias de Mustér, che han furniu — en sias differentas lingias — alla vischnaunca ed al cumin e quei duront plirs tschentaners: pres e paders, mistrals e landrechters. Jacomets dat ei oz aunc a Mumpé-M., a Mumpé-T., a Vitg, Acletta, Peisel, Segnas ed a Tujetsch. D e s a x vegnan neu da Vitg. Las famiglias Truaisch, Venzin e Lutz ein seretratgas orda Medel e maridadas en a Mumpé-M. — Mortas ora a Mumpé-M. ein las famiglias Berther, Rothmund; setratga ella America ei pli baul ina famiglia S i m o n e t. — Depli sesanflan duas famiglias a Mumpé-M. ch’ein vegnidas fundadas da dus Italians jasters, setratgs neutier duront ch’il stradun niev dil Lucmagn ei vegnius baghegiaus (1870) e ch’ein vegni graziai cul dretg de vischins della vischnaunca de Mustér, ferton ch’auters bia pli vegls «indersess», ein buca vegni en cuida. .. «politica»! Quellas duas famiglias setratgas neutier ein: ils Caminadas, vegni neuasi dal marcau de Trient, Tirol-Talian ed ils Levis, derivonts da Campodulcino sper Clavenna. La descendenza de quellas duas famiglias ei numerusa scol sablun dil Lag de Cum e robusta scols cuolms grischuns.

Schreibe einen Kommentar